هدف از رشته انجنیری شهرسازی
متخصص شهرسازی فردی است که می تواند در زمینه طراحی شهری یا برنامه ریزی شهری فعالیت کرده و عامل توسعه شهری شود. لیسانس در رشته شهرسازی عبارت است از مجموعه آگاهی‌های علمی و فنی در سطح آموزش‌های عمومی حرفه شهرسازی است. دانش‌آموختگان این دوره قدرت اجرایی طرح سکونت گاه های شهری و یا در حال شهری شدن را در چارچوب آموخته‌های خود دارا بوده و آمادگی لازم را در تهیه طرحهای شهری با گروههای تخصصی خواهند داشت.کارشناسان شهرسازی با توجه به آموخته‌های خود می‌توانند در نهادهای مختلف شهرسازی کشور مانند دفاتر شهرسازی و فنی شهرداری‌ها، دفاتر فنی وزارت های کشور، ادارات کل مسکن و شهرسازی و … به کار پردازند.
ماهیت رشته انجنیری شهرسازی
شهرسازی علمی است که به بررسی کلیه تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر می‌پردازد و تلاش می‌کند که روابط موجود در یک شهر را در قالب یک نظام هماهنگ، مدیریت و سازماندهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر شهر، برنامه‌ای بسامان و مطبوع برای یک شهر ارائه دهد. برنامه‌ای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است.
در این رشته حداقل 6 محور اصلی وجود دارد که در برنامه‌ریزی و طراحی شهر سرنوشت‌ساز است. این 6 محور عبارتند از:
۱. برنامه‌ریزی شهری که عمدتاً بر روی کاربری اراضی متمرکز است. یعنی بررسی می‌کند که ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعالیت‌های مختلف اعم از صنعتی، تجاری و مسکونی اختصاص دهیم.
۲. برنامه‌ریزی حمل و نقل
۳. برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسی فیزیک شهر نیست بلکه مسأله مهم، جامعه شهری و انسانهایی هستند که در این محیط زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر برای اقشار مختلف که دارای امکانات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هستند یا برای اقوام مختلفی که در مکانهای مختلف یک شهر زندگی می‌کنند باید برنامه‌ریزی شود.
۴. برنامه‌ریزی شبکه‌های زیرساختی مثل آب، برق و تلفن.
۵. برنامه‌ریزی محیط زیست که به بررسی خطرات محیط زیست مثل سیل و زلزله می پردازد و برای مقابله با این سوانح برنامه ریزی می‌کند و تأثیرات سوئی که انسان بر محیط زیست می‌گذارد و ظرفیت‌های محیطی را مطالعه می‌کند.
۶. طراحی شهری که به طراحی سه بُعدی شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است. در واقع در طراحی شهری انسان با تمام خصوصیات جسمی، روحی و معنویش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر می‌باشد.
ترکیب این 6 دانش، متخصصان را قادر می‌سازند که تمامیت پدیده شهر را مورد شناسایی قرار دهند و برای هدایت و کنترل توسعه آن تلاش نمایند.
شهرسازی یک رشته چند بُعدی و میان رشته ای است و دانشجوی این رشته دروس متعددی در زمینه جامعه شناسی شهری، اقتصاد شهری، برنامه ریزی شهری، توسعه شهری و طراحی شهری می‌آموزند و اطلاعات مورد نیاز را در زمینه ادراک فضای شهری، تشخیص نیازهای جمعیتی، امکانات برنامه ریزی و تنظیم کاربری‌ها بر اساس نیازها را درحد توسعه روستایی و شهرهای کوچک به دست می‌آورند.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه برای علاقه مندان رشته انجنیری شهرسازی
دانشجوی رشته شهرسازی باید اطلاعات عمومی خوبی داشته باشد و در دانشگاه نیز به این اطلاعات عُمق و وسعت بیشتری ببخشد. رشته شهرسازی نیاز به مطالعه زیاد، کارهای فیزیکی گسترده و برداشتهای میدانی بسیار دارد، به همین دلیل دانشجو باید وقت زیادی را به آن اختصاص دهد. همچنین باید قدرت تحلیل بالایی داشته و در طراحی زبردست باشد.دانش آموزان این رشته باید با طراحی و مفاهیم هنری مثل روانشناسی رنگها آشنا باشد و در عین حال به مفاهیم تکنیکی و اصول فنی کار مثل نقشه برداری، رسم فنی، پرسپکتیو، هندسه فضایی، مدلسازی، ریاضی و وسایل انسانی و اجتماعی مثل مبانی جامعه‌شناسی علاقه‌مند باشد و بداند که در طی تحصیل باید کارهای تحقیقاتی و عملی بسیاری انجام دهد. در سطح لیسانس دانشجوی شهرسازی باید دید هندسی و درک فضا داشته باشد و بتواند در طراحی، فضا را به صورت دو بعدی و سه بعدی تصور کند. همچنین باید در ریاضیات بویژه آمار مسلط باشد چون جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات تحقیقات این رشته، نیاز به آمار و تحلیل آماری دارد و در نهایت تسلط به زبان انگلیسی و آشنایی با کامپیوتر در دنیای امروزعامل مهمی در موفقیت یک دانش آموز این رشته است.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته انجنیری شهرسازی
تا فعلاً تا سرحد لیسانس امکان ادامه تحصیل در کشور وجود دارد. اما دانش آموزان این رشته می توانند با سرمایه گذاری شخصی و یا هم از طریق بورسیه های تحصیلی به ادامه تحصیل در مقاطع بلندتر ماستری و دکتورا بپردازند.
آینده شغلی و بازار کار رشته انجنیری شهرسازی
تمامی شهرهای کشور ما نیاز به توسعه، طراحی و برنامه‌ریزی شهری دارند، فرصت‌های شغلی مناسبی برای فارغ التحصیلان رشته شهرسازی در راه است.درحالی که شهرنشینی و شهرسازی در کشور ما رو به گسترش است، ما با کمبود کارشناسان شهرسازی روبرو هستیم. به همین دلیل در شهرداری‌ها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوط به جای کارشناس شهرسازی، از کارشناسان جانبی مثل انجنیر بازسازی، معمار، نقشه‌بردار و تکنیشین معماری استفاده می‌کنند. در صورتی که این افراد تخصص لازم را در زمینه توسعه شهری و کنترل مدیریت شهری ندارند و نمی‌توانند مثل یک کارشناس شهرسازی طرح جامع را متوجه شده و آن را به نحو احسن پیاده کنند یا طرح تفصیلی و طرحهای توسعه و عمران شهری تهیه نمایند. به عبارت دیگر یک کارشناس شهرسازی می‌تواند طرح تفکیک اراضی، طرحهای آماده‌سازی، طرحهای هادی روستا و طرحهای هدایت کننده توسعه را در شهرهای کوچک و روستاها تهیه کند.
پیش بینی وضعیت آینده رشته انجنیری شهرسازی در افغانستان
دنیا به سوی جهان شهری پیش می‌رود؛ یعنی به مرور زمان روستاها از بین می‌روند و جهان به یک شهر بزرگ تبدیل می‌شود و این به معنای آینده‌ای روشن و درخشان برای فارغ‌التحصیلان رشته شهرسازی است. هرچند در کشور ما هنوز توانایی‌های فارغ‌التحصیلان شهرسازی شناخته نشده است. مثلاً یک فارغ التحصیل برنامه‌ریزی شهری می‌تواند نیازسنجی و امکان‌سنجی کند که چه مکانی برای سرریزش جمعیت شهر کابل مناسب است؟ یا در کجا می توان یک شهر یا شهرک جدید ساخت؟
البته این عدم آشنایی مسؤولان باعث بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته شهرسازی نشده است؛ بلکه آنها می‌توانند در بخش‌های دولتی در سازمان مدیریت برنامه‌ریزی، وزارت شهرسازی، شهرداری‌ها، وزارتخانه هایی کشور و در بخش خصوصی فعالیت کنند.
اگر ما بخواهیم به قافله توسعه جهانی نزدیک شویم باید بحث برنامه ریزی را باور داشته و در این زمینه سرمایه‌گذاری نماییم تا بتوانیم از منافع برنامه ریزی، عقب‌ماندگی خود را جبران کنیم. اما متأسفانه در حال حاضر توانایی‌های متخصصان این رشته در فرهنگ عمومی جامعه شناخته شده نیست و مسؤولان بین معماری و شهرسازی تمایزی قائل نمی‌شوند.در حالی که دانش معماران در حد بنا است و آنها در مقیاس کلان مداخله نمی‌کنند یعنی؛ یک شهر یا یک منطقه را با تمامی ویژگی‌ها و خصوصیات اجتماعی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی و فیزیکی آن مطالعه نمی‌کنند و به همین دلیل نمی‌توانند در برنامه ریزی یا طراحی شهری موفق باشند.
